عوامل پوسیدگی دندان‌ها چیست و چگونه پوسیدگی دندان را تشخیص دهیم

عوامل پوسیدگی دندان‌ها چیست و چگونه پوسیدگی دندان را تشخیص دهیم

افراد مختلف از نظر میزان حساسیت دندان‌ها در برابر پوسیدگی با هم تفاوت دارند. عوامل متعدد دیگری از قبیل سطح مقاومت در برابر باکتری‌ها و ترکیب شیمیایی بزاق دهان هم نقش مهمی در آسیب‌پذیری دندان‌ها در برابر پوسیدگی دارند.

مسلماً افراد بدشانس زیادی هم هستند که علیرغم مراقبت بسیار خوب از دندان‌ها باز هم دچار پوسیدگی دندان می‌شوند. با این حال در اغلب افراد، عوامل محیطی و عدم رعایت بهداشت دهان و دندان در مقایسه با عوامل ژنتیکی و ارثی نقش بسیار مهم‌تری در ابتلا به پوسیدگی دندان دارد. برخی از شایع‌ترین عواملی که خطر پوسیدگی دندان کودکان و بزرگسالان را افزایش می‌دهند عبارتند از:

• عدم رعایت بهداشت دندان‌ها (مسواک نزدن و نکشیدن نخ دندان به شکل صحیح و مرتب) می تواند علت خرابی دندان باشد.
• مصرف مداوم غذاها و نوشیدنی‌های حاوی قند و نشاسته (این کار باعث تأمین منابع غذایی برای باکتری‌های عامل پوسیدگی دندان می‌شود)
• مصرف بیش از حد نوشابه‌های اسیدی
• عدم مراجعه به دندانپزشک در موعد مقرر
• عدم انجام مراقبت‌های پیشگیرانه از دندان از قبیل سیلانت‌های دندانی
• سکونت در مناطقی که آب آشامیدنی با فلور غنی‌سازی نمی‌شود.
• خشکی مزمن دهان
• عدم پیشگیری یا درمان بیماری‌های لثه
• بی‌اهمیت بودن نسبت به شکستگی دندان یا سایر آسیب‌هایی که به دندان وارد می‌شود و امکان نفوذ باکتری‌ها به داخل ساختار دندان را فراهم می‌کند.
• سیگار کشیدن و مصرف تنباکو که باعث کاهش تولید بزاق و افزایش خطر پوسیدگی دندان‌ها می‌شود.

علائم پوسیدگی دندان

علائم اولیه

پوسیدگی دندان در مراحل اولیه ممکن است هیچ گونه علائم خارجی نداشته باشد. به همین دلیل است که تأکید زیادی بر مراجعه منظم به دندانپزشک برای معاینه دندان‌ها می‌شود، در واقع دندانپزشک می‌تواند پوسیدگی دندان را قبل از آنکه باعث ناراحتی و ایجاد مشکلات شدیدتری برای شما شود، تشخیص بدهد.

اصولاً به همه کودکان و بزرگسالان توصیه می‌شود که هر سال یک یا دو بار برای معاینه حرفه‌ای دندان‌های خود به دندانپزشک مراجعه کنند. برای کودکان در سنین پایین‌تر توصیه می‌شود که هر 6 ماه یک بار حتماً تحت معاینه قرار گیرد. برای افرادی که خطر پوسیدگی دندان در آنها بیشتر است، ممکن است دندانپزشک توصیه کند که به تعداد دفعات بیشتری در طول سال برای معاینه و تمیز کردن دندان‌ها مراجعه کنند.

و اما علائمی که در مراحل پیشرفته پوسیدگی دندان مشاهده می‌شود، شامل موارد زیر است:

• درد یا حساسیت دندان در زمان خوردن و جویدن غذا به ویژه غذاهای داغ، سرد، شیرین یا اسیدی (ترش)
• دندان درد
• ایجاد لکه‌های خاکستری، سیاه یا قهوه‌ای بر روی دندان
• بوی بد دهان
• احساس طعم غیر معمول یا ناخوشایند در داخل دهان

علائم پوسیدگی دندان حتماً باید در اسرع وقت توسط یک دندانپزشک باتجربه مورد معاینه قرار گیرد.

عوارض

بیماری‌های لثه (شامل ژنژیویت و پریودنتیت) – بیماری‌های لثه در اثر تشکیل پلاک‌های باکتریایی بر روی دندان‌ها و سپس عفونت لثه‌ها به وجود می‌آید. عفونت لثه باعث التهاب، تورم، قرمزی و خونریزی از لثه‌ها می‌شود که همگی از علائم ژنژیویت یا بیماری‌های خفیف لثه می‌باشد.

آبسه دندان – آبسه دندان عبارت است از عفونت باکتریایی مغز دندان که داخلی‌ترین لایه از ساختار دندان می‌باشد.

تشخیص پوسیدگی دندان

برای تشخیص پوسیدگی دندان لازم است که یک معاینه کامل توسط دندانپزشک بر روی بیمار انجام شود. در جریان معاینه، دندانپزشک در مورد نوع علائمی که احساس کرده‌اید و عوامل خطرزایی که احتمالاً در معرض آن قرار داشته‌اید، سئوالاتی از شما می‌پرسد و سپس لب‌ها، دندان‌ها، لثه‌ها، سقف دهان و زبان شما را به طور کامل معاینه می‌کند.

همچنین دندانپزشک در فواصل زمانی منظمی (معمولاً هر چند سال یک بار) و یا در هر زمانی که لازم بداند، از دندان‌های شما عکس اشعه ایکس می‌گیرد تا موقعیت و شکل پوسیدگی‌های احتمالی در دندان‌ها را شناسایی کند.

درمان پوسیدگی دندان

نوع روش درمانی که برای درمان پوسیدگی دندان‌ها لازم است، به شدت پوسیدگی بستگی دارد. مهم‌ترین روش‌های درمانی که برای درمان انواع پوسیدگی دندان استفاده می‌شود عبارت است از:

فلوراید تراپی

فلوراید ماده‌ای است که می‌تواند از طریق تقویت مینای دندان، تسریع در بهبود آسیب‌های مینای دندان و کاهش مقدار مواد اسیدی تولید شده توسط باکتری‌ها به پیشگیری از پوسیدگی دندان‌ها کمک زیادی نماید.

فلوراید معمولاً به خمیر دندان‌ها و به بعضی از منابع آب شُرب افزوده می‌شود. علاوه بر آن، این ماده به صورت طبیعی در بعضی از مواد غذایی از جمله در ماهی وجود دارد.

عمل فلوراید تراپی همچنین می‌تواند توسط دندانپزشک انجام شود تا فلوراید کافی برای حفاظت از دندان‌ها تأمین شده و مراحل اولیه پوسیدگی دندان را کُند نماید.

پُر کردن و روکش کردن دندان

برای ترمیم پوسیدگی‌های دندان می‌توان قسمت آسیب‌دیده مینای دندان را تراشید و جای آن را با یک ماده سخت مانند طلا، آمالگام، کامپوزیت یا گلاس آینومر، پُر کرد.

روکش دندان هم مشابه با پر کردن دندان است، اما سطح بزرگتری را پوشش می‌دهد. وقتی که دندان روکش می‌شود، قسمت بزرگی از بخش آسیب‌دیده دندان تراشیده می‌شود و جای آن با طلا، پورسلاین، سرامیک یا شیشه پر می‌شود.

عصب‌کشی دندان

در عمل عصب‌کشی، ریشه دندان از جای خود بیرون کشیده می‌شود. این عمل هنگامی انجام می‌شود که پوسیدگی دندان پیشرفت کرده و به داخلی‌ترین لایه از ساختار دندان یا همان مغز دندان رسیده باشد. پس از آنکه مغز دندان کشیده شد، جای آن با یک مغز دندان مصنوعی پُر می‌شود. درد دندان بعد از عصب کشی با مصرف مسکن بهبود خواهد یافت.

لیزر درمانی

درمان پوسیدگی دندان با لیزر یک جایگزین مناسب برای تراشیدن دندان است. در این روش بدون اعمال فشار مکانیکی و حتی دست زدن به دندان، تمامی پلاک‌ها و جرم‌ها و قسمت‌های پوسیده‌ی دندان از بین می‌روند و دندان درد و ناراحتی برای بیمار ایجاد نمی‌شود. علاوه بر این، با استفاده از لیزر می‌توان به طور دقیقی حفره‌ی مورد نظر را در دندان ایجاد کرد، به نحوی که شکل دندان کاملا به صورت مورد نظر دندانپزشک باشد. با استفاده از لیزر، به طور همزمان دندان ضدعفونی نیز می‌شود که این موضوع باعث عوارض بعد از درمان و احتمال عود کردن مجدد پوسیدگی دندان می‌شود. همچنین به این خاطر که نفوذ لیزر تنها در سطح دندان است، این روش ایجاد گرمای کمتری می‌کند.

کشیدن دندان

هنگامی که یک دندان دچار آبسه شده باشد یا پوسیدگی آن به حدی باشد که نتوان آن را ترمیم کرد، ممکن است لازم باشد که دندان به طور کامل از جای خود در آورده شود. به این عمل اصطلاحاً کشیدن دندان گفته می‌شود. ممکن است به جای دندانی که کشیده می‌شود، یک ایمپلنت، بریج یا پلیت قطعه‌ای گذاشته شود.

پیشگیری از پوسیدگی دندان

بهداشت دهان و دندان

بهداشت دهان و دندان اصطلاحی است که اصولاً برای اشاره به مسواک زدن، تمیز کردن با نخ دندان و مراقبت از دهان استفاده می‌شود. رعایت بهداشت دهان و دندان به شکل مناسب می‌تواند پلاک‌های باکتریایی را از دهان تمیز کرده و از بروز پوسیدگی دندان‌ها پیشگیری کند.

مسواک زدن

هر کسی باید دندان‌های خود را حداقل دو بار در روز (صبح و شب) با خمیر دندان حاوی فلوراید مسواک بزند. مسواک هم باید هر دو ماه یک بار و یا به محض اینکه شروع به فرسوده شدن می‌کند، تعویض شود.

نخ دندان

حداقل یک بار در روز باید فاصله بین دندان‌ها را با نخ دندان مناسب تمیز کرد تا ذرات غذا که بین دندان‌ها و زیر خط لثه گیر افتاده‌اند، تمیز شوند.

دهان‌شویه

استفاده مرتب از دهان‌شویه‌های حاوی فلوراید می‌تواند در کاهش تجمع باکتری‌ها و پیشگیری از پوسیدگی دندان‌ها تأثیر زیادی داشته باشد. در حال حاضر برخی از منابع ادعا می‌کنند که استفاده از دهان‌شویه‌ها بیش از سه مرتبه در روز می‌تواند باعث سرطان دهان و دندان شود، اما تاکنون هیچ شواهدی وجود نداشته است که نشان دهد یک بار استفاده از دهان‌شویه در هر روز موجب افزایش احتمال سرطان دهان و دندان شود.

رژیم غذایی

مصرف غذاهای غنی از کربوهیدرات‌ها از جمله قند می‌تواند باعث افزایش پوسیدگی دندان‌ها شود. بنابراین تا جایی که ممکن است سعی کنید آدامس‌ها و نوشابه‌های بدون قند را برای مصرف انتخاب کنید تا جذب قند در دهان شما کاهش پیدا کند. جویدن آدامس‌های بدون قند به تولید بیشتر بزاق در دهان نیز کمک می‌کند و در پیشگیری از پوسیدگی دندان تأثیر دارد.

معاینه منظم دندان‌ها

با مراجعه منظم به دندانپزشک و معاینه دقیق دندان‌ها می‌توان پلاک‌های باکتریایی و لکه‌های پوسیدگی دندان را در همان مراحل اولیه‌اش درمان کرد. توصیه می‌شود که بزرگسالان حداقل یک تا دو بار در سال (یا در صورتی که خطر پوسیدگی دندان‌هایشان بیشتر است، بیش از دو بار در سال) و کودکان هر 6 ماه یک بار برای معاینه و تمیز کردن دندان‌ها به دندانپزشک مراجعه کنند.

از سیگار کشیدن و مصرف زیاد الکل خودداری کنید

الکل می‌تواند باعث فرسایش مینای دندان و افزایش خطر پوسیدگی آن شود. سیگار کشیدن هم موجب کاهش تولید بزاق در دهان می‌شود که به نوبه خود خطر پوسیدگی دندان را افزایش می‌دهد. معمولاً به افرادی که نمی‌توانند سیگار را ترک کنند یا مصرف الکل را کاهش دهند، توصیه می‌شود که در این مورد با یک پزشک مراقب سلامت مشورت کنند. این متخصصان می‌توانند با ارائه مشاوره و درمان‌های تخصصی به افرادی که آمادگی ترک سیگار و الکل را دارند، کمک کنند.